Interview met deelnemer Gerlach Velthoven
Door Roelant Schut
Vaak wordt beweerd dat je goed moet doorleren, omdat een diploma een voorwaarde is om een baan te krijgen. Gerlach Velthoven is het levende bewijs dat het ook prima anders kan, in zijn geval zelfs andersom. Zijn afwisselende levensloop heeft hem van Limburg, via Groningen, uiteindelijk naar de rand van Tricht gebracht en in de wereld van de duurzame energie. Dat was een weg met nogal wat tussenstops.
Het startschot werd in 1959 gegeven in Heerlen. Na een korte periode in Den Haag verhuisden zijn ouders naar de stad Groningen toen hij vier jaar oud was. Op zijn tiende gaan ze naar Zuidhorn, naar een huis met een grote tuin in een groene wijk waar Gerlach het meest gevormd wordt. Hij heeft prettige herinneringen aan het zoveel mogelijk in het groen zijn, een thema dat we vaak terug zullen zien.
Hij doet het VWO en trekt op zijn achttiende weer naar Stad Groningen waar hij zes maanden wiskunde studeert. Hierna volgt een zoektocht naar wat Gerlach belangrijk en leuk vindt in het leven. Dit levert de eerdergenoemde tussenstops op. Korte tijd de studie wiskunde, het onderwerp ligt hem zeer maar de sociale omgeving niet, hij wil meer met mensen werken. Het zoeken naar antwoorden op existentiële vragen, het onderzoeken van Oosterse wijsheden. Het ontwikkelen van zijn pacifistische achtergrond, onder meer via demonstraties. Eind zeventiger jaren wordt hij psychiatrisch verpleegkundige in opleiding, waar hij nadrukkelijk werd geconfronteerd met de toenmalige rolpatronen terwijl hij juist altijd uit de standaard patronen wilde breken. Zelf omschrijft hij deze neiging als “een niet geheel geslaagde socialisatie”, doordat hij thuis volledig zichzelf kon zijn en zo geaccepteerd werd. Met name door zijn groeiende weerzin tegen de traditionele behandelmethoden stopt hij na een jaar met deze studie.
In 1980 keert hij terug naar Groningen, met het plan er een commune te stichten die zelfvoorzienend zou moeten worden op gebieden als voedsel en kleding. Dit komt echter minder goed uit de verf en hij trekt naar Utrecht om te werken bij een natuurvoedingswinkel op biologische grondslag, een keerpunt. Hier komt een aantal belangrijke aspecten van zijn leven bij elkaar. Het is zó fijn daar te werken, als winkelier en boekhouder, dat hij niet aan een onderliggende studie begint en zich via de praktijk omhoog zal werken.
Als de organisatie failliet gaat ruikt Gerlach zijn kans en koopt één van de natuurvoedingswinkels. Met hard werken en veel pionieren, vaste elementen in zijn leven, vormt hij deze om tot de grotere supermark De Groene Waterman, later De Groene Winkel, gericht op biologische en macrobiotische producten. Hier is hij eigen baas en geniet van de ultieme vrijheid.
Toen de groei gelukt was viel de uitdaging, en daarmee de lol, wat weg. Gerlach bouwt vervolgens in Limmen voor Odin een zuivelafdeling op. In 1992 werkt hij bij het hoofdkantoor van Fairtrade in Culemborg. Hij verhuist in 1995 naar Geldermalsen en in 2001 naar Tricht.
Die landing in Tricht heeft de nodige voeten in aarde. Het idee was de stad uit te gaan om ruimte te zoeken voor zijn kinderen. Aan de Laan van Crayestein vindt hij een landgoedachtig glooiend terrein van 2200m2, gelegen aan de vroegere vaart naar Culemborg. Hier bouwden in de jaren dertig van de vorige eeuw twee broers twee identieke huizen op de zanderige stroomrug, op de plaats van een afgebroken boerderij. Hier bood zich een betaalbare mogelijkheid aan, waar nog wel erg veel aan moest gebeuren. Zo was de sloot gedempt met vervuild afval van de windhoos in 1967. Dit moest helemaal worden afgegraven. Gerlach maakte van een nood een deugd en gebruikte deze ruimte voor een nieuwe grote tuin, moestuin en hoogstamboomgaard.
Dit en de verbouwing van de oude schuur tot woning was een project voor de lange termijn. Maar sinds vier jaar wonen Gerlach en zijn vrouw Marijke in de tot een ‘gasloze’ woning omgetoverde schuur. Zorgvuldig verduurzaamd, met alles er op en er aan: isolatie, speciale ramen, eigen stroom, grondbron, warmtepomp, vloerverwarming; eigenlijk een nieuw huis – alleen de buitenkant is onveranderd. Hier vindt hij wat hij nodig heeft, de ideale combinatie van grond, ruimte en locatie en hij is niet van plan hier vandaan te vertrekken, anders dan “tussen vier plankjes”.
De keuze voor en aanpak van deze woning in Tricht is tekenend voor Gerlach. Het zien van potentie in iets dat schijnbaar onuitvoerbaar is om vervolgens met verve die potentie uit te bouwen. Vooral als deze mogelijkheden liggen op het gebied van duurzaamheid en groene ruimtes. Zelf zegt hij dat toen hij eenmaal besmet was met het “groene virus” deze zich verspreidde naar alle aspecten van zijn leven.
De kiem voor dit besef lag in het Rapport van Rome. Hij raakte overtuigd van de noodzaak beter met de aarde om te gaan en besefte in toenemende mate hoeveel terreinen er zijn waarop je een grote ecologische voetafdruk hebt. Hij begon het als een uitdaging te zien deze voetafdrukken op zoveel mogelijk aspecten van zijn leven te verkleinen. Als het lukt meer zaken natuurvriendelijk te doen voelt dat goed: Zijn leven wordt leuker door, en ook nog eens goedkoper.
Een nieuwe richting gaat Gerlach op als hij zakelijk directeur wordt bij het internetbedrijf van zijn broer. Dit sloot goed aan bij zijn idealen rond het internet als vrije broedplaats van ideeën, wat het overigens volgens hem niet geworden is door de steeds grotere rol van commercie en criminaliteit. Als hier een einde aan komt door het knappen van de internetbubbel in 2002 wordt Gerlach drie jaar directeur van een communicatiebureau in Bunnik en richt hij zich op lesgeven in praktisch deeltijdonderwijs op het gebied van het gebruik van het internet.
Dat laatste bouwt hij af tot hij er in 2021 mee stopt, om zich volledig te kunnen richten op de werkzaamheden waar wij hem van kennen: hij krijgt het steeds drukker met duurzame energie. Dit begint in 2012 aanvankelijk als vrijwilliger en onbetaalde kracht bij Energie Samen Rivierenland en (de laatste jaren als directeur) van Betuwewind. Tussen al deze bedrijven door haalt hij ook nog een master Informatiekunde en Nieuwe Media. Vooral de communicatie met de omgeving, het meedenken en het opbouwen van draagvlak ligt hem daarbij en vindt hij leuk. Plus het combineren van het verdienen van een inkomen met het doen van iets goeds voor de wereld.
Het is moeilijk om je voor te stellen, maar naast dit vindt Gerlach ook tijd voor hobby’s. Naast het spelen van de trombone in Big Band Betuwe, zingen in een koor, tennis en het werken in zijn tuin, mag Gerlach graag meedoen en meedenken als deelnemer van Voedselbos Lingehout. Zelf vat hij dit alles als volgt samen: Mijn neus achterna ontwikkeld en geschoold, is (sociale) duurzaamheid mijn leidraad.
